Η παιδαγωγική είναι η πιο ανασφαλής επιστήμη. Και δεν μπορώ να μην το σκεφτώ, όταν καθημερινά έρχομαι σε επαφή με τους μαθητές μου όλα αυτά τα χρόνια. Βεβαίως επιτυχημένες εφαρμογές παιδαγωγικών μοντέλων διαθέτουμε αλλά αυτό που αισθάνομαι είναι πως κάθε προσέγγιση περιλαμβάνει ή τουλάχιστον πρέπει έχει πάντα ένα κομμάτι ανεξερεύνητο και αρκετό χώρο για αμφιβολία και σκεπτικισμό. Το να γνωρίζεις καλά μια πορεία και ταυτόχρονα να αμφιβάλεις γι´αυτήν είναι η ύψιστη αντίφαση που διατρέχει τη αγωνία της διδαχής. Και εδώ υπεισέρχεται αναπόφευκτα η έμπνευση της στιγμής, η ετοιμότητα της φαντασίας, η έκπληξη που προκαλεί η μοναδικότητα της περίστασης, στοιχεία που φέρνουν την παιδαγωγική πολύ κοντά στην τέχνη. Τα φυτά ανθίζουν και μαραίνονται αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο. Τα ζώα γεννιούνται, μεγαλώνουν και πεθαίνουν αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο. Το ίδιο και οι άνθρωποι. Οι ασθένειες μάς βρίσκουν αναπάντεχα αλλά και το περιβάλλον ζωή μας αλλάζει καθημερινά. Αν προσθέσει κανείς και τον παράγοντα του τυχαίου διαπιστώνει πως μέσα στην απόλυτη ομοιότητα και ταύτιση που κυριαρχεί στη ζωή υπάρχει πάντα η μοναδικότητα που προβάλλει σε όλα τα έμβια. Και αυτό είναι μια αισιόδοξη σκέψη γιατί δίνει στη δημιουργία μεταφυσική και αισθητική διάσταση. Τρέφω μεγάλο και απόλυτο σεβασμό στον ΑΙΜΙΛΙΟ του Ζαν Ζακ Ρουσσώ που στηρίζεται σε δύο μεγάλες και σπουδαίες κοινοτοπίες τόσο μεγάλες και σπουδαίες πως σχεδόν τις έχουμε ξεχάσει. Η πρώτη λέει πως προτού προσπαθήσουμε να διαπλάσουμε το χαρακτήρα ενός παιδιού πρέπει να έχουμε γίνει άνθρωποι εμείς οι ίδιοι. Και η δεύτερη πως το μαθητή μας πριν την κλήση των γονιών, η φύση τον έχει καλέσει στην ανθρώπινη ζωή. Έχω ήδη διαπιστώσει πως η εμβάθυνση στα πορίσματα της εξελικτικής ψυχολογίας και της σύγχρονης διδακτικής σου δίνει μια ελπίδα θωράκισης απέναντι στην αποκλίνουσα συμπεριφορά των μαθητών αλλά δεν παύω να πιστεύω σε μια τρίτη μεγάλη και σπουδαία κοινοτοπία. Πως εν αρχή και εν τέλει είναι η Αγάπη. Και είναι τόσο κοινότοπη λέξη η Αγάπη που φτάνεις στο σημείο να μην μπορείς να την εξηγήσεις. Και αυτή η έλλειψη εξήγησης αιστάνομαι είναι το μεγαλύτερο μάθημα που μπορεί να δώσει ένας δάσκαλος στο μαθητή του. Δάσκαλο δεν σε κάνουν αυτά που μπορείς να εξηγήσεις αλλά αυτά που δεν μπορείς. Ετσι μεταδίδεις στο μαθητή σου την αίσθηση της ανθρώπινης ασημαντότητας από τη μια αλλά και το μεγαλείο της ανθρώπινης ύπαρξης που είναι η μόνη που μπορεί να σκεφτεί αιωνίως αυτήν την έλλειψη. Η ευλογία της έλλειψης είναι από τα πιο αγαπημένα μου ποιήματα στη δεύτερη ηλικία που διατρέχω. Οφείλω πολλά στην Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ που μ´έμαθε χωρίς να το ξέρει-κι ενώ είχα αποφασίσει πως θέλω να τη συναντήσω για να της το πω και δυστυχώς δεν πρόλαβα-πως ο άνθρωπος που επιθυμεί να επιζήσει βρίσκεται σε μια κατάσταση διαρκούς στέρησης. “Στέρησε με παρακαλώ το Αγνωστο Στέρησέ με κι άλλο για να επιζήσω”. Όσο κάνω αυτές τις σκέψεις βλέπω μπροστά μου μια αμίλητη θάλασσα. Στήνω το βλέμμα μου μπροστά στην απέραντη κοινοτοπία του αλμυρού νερού που έχει τη δύναμη να με κάνει να χαμογελάσω χωρίς κάποιο λόγο, να κλάψω χωρίς κάποιο λόγο, να ονειρευτώ χωρίς κάποιο λόγο, να ερωτευτώ χωρίς κάποιο λόγο και να εμπνευστώ χωρίς κάποιο λόγο. Μ´αρέσει να σκέφτομαι πως η διδασκαλία είναι ένα ταξίδι σε μια αμίλητη θάλασσα που όσο την ταξιδεύεις σε βρέχει απρόοπτα. Εκεί στην κάθε σταγόνα, σε κάθε παφλασμό ή φούσκωμα του νερού, σε κάθε οργανισμό που πετιέται ξαφνικά μπροστά σου κι έπειτα βουλιάζει και χάνεται, κρύβεται το άγνωστο ταξίδι στο ωκεανό των σελίδων, σε ένα ατελεύτητο πυθμένα που σε προκαλεί να τον ανακαλύψεις. Αν η διδασκαλία είναι θάλασσα,τότε ο δάσκαλος είναι ένας καπετάνιος των παιδικών ψυχών προς την αλήθεια. Ήδη το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου καλύπτεται από τη δραστηριότητα της διδασκαλίας ξεπερνώντας κατά πολύ το προηγούμενο. Ξεκίνησα πολύ νέος να διδάσκω και πολύ νωρίς απέκτησα ακροατήριο. Θυμάμαι πως η πρώτη μου μέρα που μπήκα στην τάξη ήταν για μένα μια απολύτως φυσική διαδοχή της προηγούμενης όχι στο κομμάτι της προετοιμασίας που ήταν ομολογουμένως πολύ επώδυνο τα πρώτα τρία χρόνια αλλά στον τρόπο να παραμείνω άφοβα όρθιος, και να κινηθώ με ευελεξία ανάμεσα σε καθήμενους. Περίμενα πολλά χρόνια από τότε για να απαντήσω τι είναι δάσκαλος και να γράψω το δικό μου προσωπικό απόφθεγμα. Δάσκαλος είναι αυτό που μπορεί να κάνει το καθετί γύρω του μάθημα. Αυτό το καθετί που έπαιρνα από τη ζωή μου ,από τη ζωή των άλλων, απο τη ζωή του επόμενου λεπτού, από τη ζωή που σε βρίσκει ή από τη ζωή μετά τη ζωή.
Photo by Belinda Fewings on Unsplash
